Εξηγούσα στα παιδιά μου, μετά από μια βόλτα στη λαϊκή αγορά, ότι ετυμολογικά τα ωραία προϊόντα είναι αυτά που είναι στην ώρα τους, και ότι ώρα στα παλαιότερα ελληνικά ήταν συχνά η εποχή. Οι αρχαίοι έλληνες γνώριζαν την ώρα ως χρονική περίοδο που ορίζεται από φυσικούς νόμους, ή ως στιγμή μέσα στο χρόνο. Αλλά δεν ήξεραν την ώρα ως διαίρεση της ημέρας σε 24 περιόδους, και φυσικά δεν είχαν ρολόγια. (Γι’ αυτό και το ρητό «”Τι ώρα είναι;” ― Ηράκλειτος» που είχε βάλει ο Πάνος Κουτρουμπούσης ως μότο σε διήγημά του ήταν ένα ανατρεπτικό αστείο.)

Το ευχάριστο για τον γονιό και τον φιλόλογο είναι ότι τα παιδιά μου με ακούν με προσοχή, στα ετυμολογικά τουλάχιστον. Βοηθάει το γεγονός ότι εδώ και μερικά χρόνια έχουμε μετακομίσει στη Λευκωσία, όπου τα ελληνικά δεν είναι ακριβώς τα ίδια με τα αθηναϊκά. (Στο σχολείο, για παράδειγμα, ανακάλυψαν ότι το χαρτί είναι κόλλα, η κόλλα είναι γόμα, και η γόμα είναι σβυστήρα.) Τα πολλαπλά συνώνυμα για μια έννοια είναι μια πλευρά της καθημερινότητας, οι πολλαπλές ερμηνείες της ίδιας λέξης η άλλη: μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται και να χρησιμοποιούν τις λέξεις με ακρίβεια, να καταλαβαίνουν πώς και γιατί έχουν φτιαχτεί και πώς εφαρμόζονται. Η ειδική διάκριση ανάμεσα στο ωραίος και το όμορφος μπορεί να μην τους χρησιμεύσει στη ζωή τους, αλλά η σκέψη τους ασκείται και οξύνεται γενικότερα. Και τους αρέσει.

Όταν ο Σολωμός έγραφε «Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη, κι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώρα» δεν καθόταν στο περιβόλι με το χρονόμετρο ανά χείρας, ούτε με τη γραμματική παρά πόδας. Η χρήση της ώρας ως εποχής επιβίωσε ως και στον Καβάφη, που γνώριζε από ρολόγια και ωράριο: έχει ένα αχρονολόγητο σημείωμα που ξεκινάει με τη φράση «H ώρα του έτους που αγαπώ είναι το καλοκαίρι», προσέχοντας να κάνει τη διευκρίνιση η ώρα του έτους (και όχι της ημέρας). Και θυμήθηκα τον Σεφέρη που είχε γράψει για τον Σολωμό, τον Κάλβο και τον Καβάφη ότι ήταν «οι τρεις μεγάλοι πεθαμένοι ποιητές μας πού δεν ήξεραν ελληνικά» και μετά δεν ήξερε πώς να το μπαλώσει. (Δεν τα κατάφερε.)

Για να επιστρέψουμε στα φρούτα εποχής (όσο τα βρίσκουμε ακόμα): στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ένας γνωστός μου είχε πάει για μια σοβαρή δουλειά στη δυτική Πελοπόννησο, και το βράδυ βρέθηκε παρακαθήμενος σε επίσημο δείπνο στο δημαρχείο, ανάμεσα σε δύο μεγαλοκαρπουζοπαραγωγούς που δεν είχαν σχέση με τη δουλειά μεν, αλλά ήταν τοπικοί παράγοντες. Βρήκε λοιπόν την ευκαιρία να τους ρωτήσει,
― Είναι αλήθεια ότι κάνετε ενέσεις με ορμόνες στα καρπούζια;
― Ναι, είναι αλήθεια, του απάντησαν.
― Και είναι αλήθεια ότι μπορούμε να το καταλάβουμε αν γυρίσουμε τα καρπούζια ανάποδα;
― Όχι, δεν μπορείτε να το καταλάβετε, του απάντησαν.
― Και τι να κάνω για να τρώω καρπούζια χωρίς ορμόνες;
― Να τα τρώτε στην εποχή τους! του απάντησαν.